Podświetlenie linków Zmień odstęp między akapitami Zmień odstęp między wierszami Zmień odstęp między słowami Zmień odstęp między literami Normalna wielkość czcionki Duża wielkość czcionki Bardzo duża wielkość czcionki Zmień kontrast

Historia

Pierwsze historyczne wzmianki o Chrzanowie pochodzą z XIII wieku. W dokumentach z tego okresu wymieniany jest Chrzanów i kasztelanowie chrzanowscy. Według najbardziej prawdopodobnej hipotezy, kasztelania chrzanowska powstała w 1228 roku. Nie jest to jednak udokumentowane. Podobnie skąpe są informacje o początku miasta. Dokładana data nie jest znana, pewne natomiast jest to, że prawa miejskie Chrzanów otrzymał w XIV wieku. Najstarszy zapis o mieście pochodzi z księgi miejskiej (radziecko – ławniczej) datowanej na 1408 rok. Przez długi czas było to miasto prywatne. Właścicielami byli Ligęzowie z Bobrka. Poprawili oni organizację miasta, szczególnie w dziedzinie handlu rudą ołowiu i bydłem. W 1641 roku w posiadanie miasta weszli Dębińscy, a 13 lat później Grudzińscy. Okres potopu szwedzkiego to czas upadku miasta. Ponowny rozkwit Chrzanowa nastąpił w 1740 roku, wraz z przejęciem miasta przez Józefa Ossolińskiego.

W latach 1798 – 1809 Ziemia Chrzanowska była częścią dystryktu olkuskiego w austriackiej Galicji Zachodniej, od 1809 do 1815 wchodziła w skład Księstwa Warszawskiego, później należała do Rzeczypospolitej Krakowskiej, a od roku 1846 stała się częścią austriackiej Galicji. Właśnie z tych czasów pochodzi obecny herb miasta. Zmieniali się też właściciele, kolejno: od 1804 do 1822 Albert Kazimierz, książę sasko-cieszyński, od 1822 do 1826 arcyksiążę Karol Ludwik Habsburg, na podstawie testamentu z 1816 roku, od 1826 do 1856 Mieroszewscy, od 1856 spółka kupców wrocławskich. Jeden z nich, Loewenfeld, a potem jego potomkowie, władali miastem aż do 1939 roku.

Wielu chrzanowian brało udział w walce niepodległościowej. Walczyli w szeregach wojsk pod dowództwem Tadeusza Kościuszki, Jana Henryka Dąbrowskiego, wojsku Królestwa Kongresowego, w powstaniach: listopadowym 1831 roku i krakowskim 1846 roku. Znani z powstań dowódcy to Józef Paterski i sztygar Antoni Lewicki. W czasie powstania styczniowego w mieście działał Komitet Narodowy, szpital i punkty opatrunkowe.
Na dynamiczny rozwój terenów chrzanowskich miały wpływ bogate złoża kruszców, a szczególnie unowocześnienie sposobu wydobywania i przetwarzania węgla kamiennego oraz jego transportu. W 1847 roku powstała linia kolejowa łącząca Oświęcim z Trzebinią. Pięć lat później uruchomiono nową kopalnię rud cynku i ołowiu "Matylda". W 1818 roku Senat Wolnego Miasta Krakowa założył tu dużą wytwórnię sukna.
Powiat chrzanowski został utworzony na przełomie 1853/54 roku. Jego zachodnią granicę tworzyła rzeka Przemsza, południową Wisła, północna granica była zarazem granicą Galicji (Austrii) z Królestwem Kongresowym (Rosja). Wschodnia granica z powiatem krakowskim przebiegała na wschód od Krzeszowic i Rudawy. Powierzchnia powiatu wynosiła 721 km2.

Początek poprzedniego wieku to czas silnego rozwoju przemysłowego regionu. Powstały wtedy największe zakłady przemysłowe: pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce S.A. i "Stella", produkująca ogniotrwałe materiały ceramiczne. Prócz dużych zakładów w mieście istniało 380 innych przedsiębiorstw i 400 firm handlowych, pozostających przeważnie w rękach żydowskich. W roku 1923 powstaje w Chrzanowie Seminarium Nauczycielskie. W latach 1929 - 33 buduje się szpital powiatowy im. Józefa Piłsudskiego. Chrzanów jest okupowany przez Niemcy juz od czwartego dnia II wojny światowej. W listopadzie 1939 roku zostaje wcielony do Górnego Śląska i tym samym przyłączony do Rzeszy. Okres wojny był szczególnie tragiczny dla ludności żydowskiej. W 1940 roku w mieście powstało getto, które po trzech latach zostało zlikwidowane, a więźniów przewieziono do obozu koncentracyjnego w niedalekim Oświęcimiu. Pomimo niebezpieczeństwa ze strony okupanta silnie rozwijał się ruch oporu. Powstały komórki Armii Krajowej i Gwardii Ludowej. Organizowano akcje sabotażowe i dywersyjne. 24 stycznia 1945 roku Chrzanów został wyzwolony przez wojska II frontu ukraińskiego. Zniszczenia zabudowy nie były zbyt duże, ale liczba mieszkańców zmniejszyła się blisko o połowę, głównie na skutek eksterminacji żydowskich obywateli miasta. Po wojnie powstały liczne zakłady przemysłowe, przedsiębiorstwa komunalne, osiedla mieszkaniowe, placówki kulturalne i oświatowe. Miasto, posiadające status powiatowy, było centrum ziemi chrzanowskiej, silnie związanej z Krakowem.

Reforma administracyjna z 1975 roku zlikwidowała powiat chrzanowski. Jego ziemie zostały podzielone: do województwa katowickiego trafiają Chrzanów, Trzebinia, Jaworzno i Libiąż, Krzeszowice pozostały w województwie krakowskim, a Chełmek został włączony do województwa bielsko-bialskiego.

Na początku lat osiemdziesiątych pojawiały się sygnały niezadowolenia z rozbioru powiatu i przyłączenia do woj. katowickiego. Na podstawie nowej reformy administracyjnej, która weszła w życie 1 stycznia 1999 r. powstał na nowo powiat chrzanowski, który został włączony do województwa małopolskiego. Jednak powierzchnia powiatu chrzanowskiego została uszczuplona prawie o połowę. Z terytorium powiatu wykrojono nowy, powiększony powiat jaworznicki, który włączono do woj. śląskiego. W skład powiatu wchodzą tereny gmin miejsko - wiejskich: Alwerni, Chrzanowa, Libiąża, Trzebini oraz gminy wiejskiej Babice.